قشم

بزرگنمایی تصویر

نمایی از سد باستانی گوران

جزیره قشم، بزرگترین جزیره ایران و خلیج فارس است که در نزدیکی تنگه هرمز قرار دارد. این جزیره در دوران ساسانیان نقشی کلیدی در حوزه خلیج فارس داشته است. از جاذبه های گردشگری قشم می توان به جنگل های حرا، غارهای خوربس، تنگه چاهکوه، دلفین‌های آبی خلیج فارس، دره ستاره‌ها، جزایرناز و غار نمکدان اشاره کرد.
کوه های این جزیره نیز همانند تندیس هایی هستند که به دست طبیعت ساخته شده اند. به همین دلیل است که شمار بسیاری از گردشگران همه ساله، به ویژه در فصل زمستان، برای گذراندن تعطیلات خود راهی این جزیره می شوند.
جاذبه های تاریخی این جزیره
در اینجا به ذکر جاذبه های تاریخی قشم می پردازیم:
سد و روستای گوران

کارگاه لنج سازی روستای گوران در قشم
در ساحل شمالی جزیره قشم و ۸۰ کیلومتر مانده به این جزیره، سد تاریخی گوران در روستای گوران قرار گرفته است. هر کدام از قسمت های این سد مربوط به یک دوره تاریخی است. ساخت پی آن به دوره هخامنشیان برمی گردد.
تاج آن را ساسانیان ساختند و خود سد را پهلوی ها تمام کرده است. زرتشتیان در این روستا زندگی می کردند، و قایق ها، لنج های ماهیگیری، لنج های باری و مسافربری در آن ساخته می شده است. سابقه لنج سازی در ایران، از میراث فرهنگی ناملموس ماست.
سد پی پشت
این سد در نزدیکی روستای پی پشت و در ۳۷ کیلومتری شهر قشم و ۲۸ کیلومتری فرودگاه بین المللی قشم در شمال جزیره قرار دارد. تاسیسات تقسیم آب این سد تاریخی متعلق به دوره ساسانی می باشد.
قلعه قشم
این بنا قبل از سلطنت شاه عباس توسط پرتغالی ها به عنوان دژ نظامی و اعمال حاکمیت و تسلط و کنترل ترافیک دریایی منطقه هرمز و خلیج فارس ساخته شده است.
نیایشگاه ناهید

در تپه کولغان در ۵/ ۲ تا ۳ کیلومتری شمال غربی شهر قشم و در سر راه جاده درگهان، نیایشگاهی وجود دارد. زرتشتیان در این بنا به پرستش خداوند می پرداخته اند.
مقبره بی بی مریم (تم سنیتی)

این آرامگاه متعلق به قرن ۱۴ میلادی (دوران ایلخانان مغول) است که در روستای تم سنیتی جزیره‌ قشم قرار دارد. معماری این بنای کهن، شبیه به معماری عمارت های حکومت سلجوقیان است.
قلعه پرتغالی ها

در اوایل قرن ۱۶ میلادی، در بخش شمال جزیره‌ی قشم، دریانوردی پرتغالی دستور ساخت قلعه‌ای را صادر کرد که امروزه از آن به عنوان قلعه‌ی پرتغالی‌ها یاد می‌شود. این اثر تاریخی از جاذبه های تاریخی قشم است که مساحتی بالغ بر ۲ هزار متر مربع برخوردار بوده و با استفاده از سنگ‌های آهکی، گچی و ساروج محلی ساخته شده است.
روستای لافت و چاه های تل آب یا طلا

منظره هوایی روستای لافت
در ۷۶ کیلومتری شهر قشم و در ۳۰ کیلومتری شمال فرودگاه بین المللی قشم، چاه های طلا قرار دارد.
این چاه ها در روستای لافت واقع شده اند که بادگیرهای بسیار زیبایی دارد. در این روستا حلقه های چاه آب متعدد در داخل گودال دامنه کوه به چشم می خورد که حکایت از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان جزیره نشین عهد هخامنشی و دوره زرتشتیان دارد، چون تکنولوژی چاه کنی و قنات مخصوص دوران باستان و زرتشتیان بوده است.
روستای لافت یکی از برجسته ترین جاذبه های تاریخی قشم به حساب می آید.
جاذبه های طبیعی این جزیره
در ادامه به معرفی جاذبه های طبیعی قشم می پردازیم:
دره تندیس ها

اگر از جنگل حرا به سمت روستای طبل و سپس به سمت سلخ برویم، در نزدیکی های بام قشم به دره بزرگی می رسیم. این دره به خاطر کوه های طبیعی و بکر بزرگش به دره تندیس ها مشهور است. میلیون ها سال ها قبل در این دشت خشک دریا وجود داشته و ماهی های زیادی در آن زندگی می کرده اند.
صدف های زیادی کف دره را پوشانده اند. این دره مملو از انواع اشکال جالب و شگفت انگیز طبیعی می باشد که طبیعت آن ها را تراشیده است.
جزیره ناز

نمایی از دو جزیره ناز بزرگ و ناز کوچک در قشم
این جزیره ۲۲ کیلومتر با قشم فاصله دارد. در این منطقه صدف های رنگارنگ و عروس های دریایی را می توانید ببینید یا از غواصی لذت ببرید.
جزیره ناز تقریباً سه هکتار است، ساحل شنی ندارد و دیواره های صخره ای به ارتفاع ۵ تا ۱۰ متر اطراف آن را گرفته است. این جزیره محل زیست فلامینگوها و مرغان دریایی است.
جزیره هنگام

این جزیره در جنوب مرکزی جزیره قشم و در حد فاصل ۲ کیلومتری این جزیره و در جلوی روستای شیب دراز واقع است. جزیره هنگام سواحل نقره ای زیبایی دارد.
تماشای دسته های دلفین اطراف جزیره، لاک پشتان دریایی و سواحل زیبای صخره ای و شنی از جاذبه های طبیعی جزیره هنگام است. شنا و غواصی در سواحل این جزیره و دیدن آهوان امکان پذیر است. همچنین پارک کروکودیل نوپک مهمترین مرکز گردشگری ساخته شده در این جزیره و اولین مزرعه پرورش کروکودیل ایران است و در کنارش امکانات کمپینگ هم وجود دارد.
غار خربز، خربس (Xarbez)

نمایی نزدیک از غار های خربس
به فاصله ۱۲ کیلومتری قشم در کنار جاده جنوبی، غار خربس بر سینه کوهی مشرف به دریا و دشت میانکاسه قرار دارد. این غار از غارهای دریایی است که بر اثر گرداب و تخلیه ماسه ها از حفره سنگ ها به وجود آمده است.
در دوره های پیش از اسلام مردمان با افزودن بر وسعت غار خربس در بخش های تالار میانی و دهلیزهای انشعابی از آن برای پناهگاه و یا نیایشگاه استفاده می کرده اند. این مکان یکی از شاخص ترین جاذبه های گردشگری قشم است.
غار نمک
در فاصله ۹۰کیلومتری شهر قشم، در بخش انتهایی جنوب غربی جزیره (تقریبا به موازات ساحل جنوبی) کوه گنبدی شکل به ارتفاع ۲۳۷ متر از سطح دریا غار نمک قرار دارد.
وجود رگه های سفید نمک بر بدنه این کوه از دور منظره ای جالب و دیدنی را نمایان می سازد .
جنگل دریایی حرا (HARRA)

این جنگل ها (mangroves) زیستگاه امن پرندگان مناطق گرمسیری هستند. درخت حرا که نام علمی آن به حکیم و فیلسوف ایرانی ابو علی سینا (Avicenna Marina) نسبت داده می شود، درختانی در اندازه های ۳ تا ۶ متر با شاخ و برگ سبز روشن هستند.
درخت حرا با آب شور زندگی می کند. این درخت هنگام مد آب دریا تا گلوگاه در آب فرو می رود. با خاصیت تصفیه ای که در پوست درخت حرا وجود دارد، بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند. درخت حرا در حقیقت یک کارخانه آب شیرین کن طبیعی و خدادادی است.
انجیر معابد یا درخت سبز یا درخت لول (LOOL) یا لور
از رستنی های شگفت انگیز مناطق حاره، مخصوصا جزایر خلیج فارس، درخت همیشه سبز، درخت لور (معروف به انجیر معابد) است که تاجی بزرگ با ریشه های هوایی متعدد دارد. میوه رسیده نارنجی رنگ درخت لور مطبوع و خوراکی است.
حیات وحش دریایی
به طور کلی ۱۱ گونه خرچنگ از سه خانواده در جزیره قشم وجود دارد. در آب های جزیره قشم، می توان انواع ماهی ها را یافت. لاک پشت سبز در آب های جزیره های قشم، هنگام و لارک و همچنین در تنگه خوران و شرق لافت دیده می شود.
ساحل شنی در شرق کانی در قسمت جنوب شرقی یک مکان دلخواه برای لاک پشت های دریایی است. دلفین بینی بطری نیز از عمده پستانداران منطقه است.
دره ستارگان

این دره نزدیک روستای برکه خلف (borka khalaf) است. این دره مجموعه ای از کوه های تو در تو و رسوبی است که گذشت زمان و باد و طوفان از این منطقه، ستون ها، دالان ها و حفره های زیبایی در آن ساخته است.
ژئوپارک قشم
این پارک در بخش غربی جزیره منطقه ای ایجاد شده است که علاوه بر گونه های گیاهی و جانوری متنوع، تخت سنگ هایی با شکل های مختلف دارد. همچنین در این ژئو پارک جنگل های شگفت انگیز حرا، گنبدها و غارهای نمکی دیده می شوند.
تنگه چاهکوه

هفتاد کیلومتر مانده به شهر قشم و در کنار روستای چاهوی شرقی، در بخش غربی ساحل شمالی جزیره قشم، دره ای قرار گرفته است که فضایی عریض با دیواره هایی بلند دارد. این دره که تنگه چاهکوه نام گرفته است، چاه های زیاد اما کم عمقی هم دارد که برای ذخیره و هدایت آب باران حفر شده اند و قدمت باستانی دارند. این مکان یکی از شاخص ترین جاذبه های گردشگری قشم به شمار می رود.
جزیره هرمز

سواحل سرخ رنگ جزیره هرمز
این جزیره به نگین قرمزرنگ قشم معروف است. قلعه پرتغالی ها، دره رنگین کمان، فرش خاکی، دره های کریستالی، سواحل نقره ای و غیره از دیدنی های هرمز است.
جغرافیای قشم
این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندرلنگه، از شمال‌شرقی به جزیره هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوب ‌غربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی محدود می‌گردد.
نزدیک‌ترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیره قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۸/۱۰ مایل دریایی (۲۰کیلومتر) است.
قشم در گروه سرزمین های گرم و مرطوب قرار می گیرد. رطوبت نسبی هوا در قشم بالاست. دمای متوسط سالیانه جزیره قشم حدود ۲۶ درجه سانتی گراد، با متوسط حداکثر و حداقل دمای روزانه به ترتیب ۳۳ و ۱۸ درجه سانتی گراد است. اختلاف درجه حرارت فصلی این جزیره بسیار زیاد است.
ارتفاع قشم از سطح دریا به طور متوسط ۶ متر است. میانگین رطوبت ۶۶.۳ درصد می باشد و میانگین بارش سالانه در قشم ۱۸۳.۲ میلیمتر است. بهترین زمان برای سفر به قشم فصول پاییز، زمستان و اوایل بهار است.
سفر به قشم از طریق هواپیما، ماشین شخصی، اتوبوس دریایی، اتوبوس زمینی و قطار امکان پذیر است.

سفر به قشم با هواپیما راحت ترین انتخاب است. مدت زمان سفر هوایی از تهران به قشم ۱.۵ ساعت است. شهرهای شیراز، اصفهان، مشهد و تهران به سمت قشم پرواز دارند. همچنین از قشم می توان به شهرهای دبی و مسقط نیز سفر کرد.

با اتوبوس دریایی

اگر مبدا سفرتان بندرعباس باشد، می توانید از طریق اتوبوس های دریایی در اسکله شهید حقانی به قشم سفر کنید. مدت زمان این سفر تا قشم ۵۰ دقیقه است.

با اتوبوس زمینی

اگر مبدا سفر شما شهرهایی از استان فارس همچون شیراز، جهرم، لارستان، گراش، اوز، خنج و غیره یا شهرهای استان بوشهر باشد، می توانید با سوار شدن به اتوبوس از مسیر بندر پل وارد جزیره قشم شوید. این اتوبوس ها در قشم و درگهان (در فاصله نیم ساعت از قشم) توقف دارد. مدت زمان سفر در این حالت بسته به شهر مبدا متفاوت است.

سفر با قطار از تهران به بندر عباس ۲۲ ساعت طول می کشد. پس از رسیدن به ایستگاه قطار بندرعباس، می توانید با تاکسی یا مینی بوس به سمت اسکله شهید حقانی بروید و سوار اتوبوس دریایی به سمت قشم شوید.

مسیر اول: از مسیر یزد و سیرجان می توان به بندرعباس رسید و پس از آن با رسیدن به بندر پل می توان خودرو را با شناورهای خودروبر یا لندینگ ‌کرافت‌ به بندر لافت رساند. از بندر لافت تا قشم حدودا ۸۰ دقیقه باید رانندگی کرد.
مسیر دوم: مسیر دوم از اصفهان و شیراز و جهرم و لار می‌گذرد. در این مسیر هم همانند مسیر اول باید به بندر پل رفت.
جمعیت و اقتصاد جزیره قشم
طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ در ایران، جمعیت کل جزیره قشم ۱۴۸٬۹۹۳ نفر است.
بیش از ۱۰۰ واحد صنعتی فعال در منطقه حضور دارند. این شرکت ها در زمینه ی ذوب روی، تولید آلیاژهای گوناگون، تولید لوله های صنعتی، انواع سیمان و غیره در جزیره قشم فعالیت می کنند.
افزون بر این کالاهایی نظیر توتون و تنباکو، نمک و ¬¬گوگرد، خاک سیمان، مواد پلاستیکی، کاغذ و مقوا، چدن و¬ فولاد و آهن، مصنوعات چدنی، سرب و راکتورهای هسته ای و دیگ های بخار آبگرم، ماشین آلات و قطعات آن در قشم تولید و به نقاط مختلف جهان صادر می شود.
اقتصاد قشم در بخش های گردشگری نیز بسیار فعال است و هرساله گردشگران فراوان داخلی و خارجی را به خود جذب می کند. مراکز تجاری متعددی در این جزیره وجود دارد.
تاریخ قشم
این جزیره در دوران ساسانیان ابرکاوان (Abarkāvān) خوانده می‌شده ‌است. این نام به معنای «از تبار کاوه» می باشد. در سال های ۴۴–۶۴۳ میلادی فرماندار عرب بحرین و عمان، سپاهی را برای تسخیر این جزیره فرستاد و جنگی میان ایرانیان و اعراب در این جزیره رخ داد.
جزیره قشم در اوایل دوران پس از اسلام، سرزمینی شکوفا، پررونق و آباد با روستاها و کشتزارهایی پربار، درختان خرما و دیگر درختان میوه بود. این جزیره یک مرکز فعال دریانوردی – تجاری (و منبع آب شیرین برای کشتی‌ها) بود.
نزدیک به اواخر عصر اموی، این جزیره به پناهگاه خارجیان مبدل شده بود. در حمله مغول به ایران، جزیره قشم به دست مغول‌ها افتاد ولى سرانجام به تصرف اتابکان فارس درآمد و دوباره اهمیت خاص خود را حفظ کرد.
پرتغالى‌ ها از سال ۱۵۰۷ تا ۱۶۲۲ میلادى بر هرمز و قشم مسلط بودند.
در سال ۱۶۲۲ میلادى، در زمان شاه عباس صفوى، دولت ایران براى آزاد سازى قشم اقدام کرد. امامقلى‌ خان سردار معروف ارتش صفوى توانست قشم را از حکومت پرتغالی ها آزاد سازد.
کمی بعد از این تاریخ، سلطه هند شرقى انگلیسى بر جزایر خلیج فارس و تنگه هرمز و جزیره قشم اعمال شد و تا یک قرن و نیم ادامه یافت. در دوران افشاریه و زندیه بارها قشم به تصرف گروه های مختلف در آمد و آزاد شد.
دولت قاجاریه که در اوایل سده نوزدهم میلادى سرگرم جنگ‌هاى طولانى با روس بود، به ‌طور کلى از خلیج فارس غافل شد و انگلستان کم‌کم نفوذ خود را در اغلب جزایر از جمله جزیره قشم تقویت نمود.
پس از کشمکش های فراوان در این منطقه در دوران حکومت پهلوى اول و دوم، توجه بیشتری به جزایر خلیج فارس شد. در سال ۱۹۷۱میلادی، مأموران ایرانى به ‌طور دائمى در جزایر ابوموسى، تنب بزرگ و تنب کوچک، مستقر شدند.