بوم گردی (اکوتوریسم) چیست و پیامدهای مثبت و منفی آن کدامند؟

بزرگنمایی تصویر

برای آن که بهتر بدانیم اکوتوریسم (Ecotourism) یا بوم گردی چیست، بهتر آن است که تعریف دقیق آن را از انجمن بین المللی بوم گردی (International Ecotourism Society) جویا شویم. بوم گردی “سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که از محیط زیست محافظت می کند، رفاه افراد بومی در جوامع محلی را حفظ می کند، و با آموزش ساکنان محلی، سطح آگاهی آنها را ارتقاء می دهد.”
این سبک مسافرت به شکرانه گردشگری مسئولانه و آگاهانه شبکه ای بین المللی از افراد، نهادها و گردشگران حرفه ای دوره آموزش، می تواند با موفقیت میسر شود. راه اندازی بوم گردی به شیوه صحیح و اصولی و با رعایت منشور گردشگری مسئولانه راحت نیست، اما مهم آن است که بدانیم چگونه آن را مدیریت کنیم تا حاصل کار ما نتایج منفی برای مردم و محیط زیست نباشد. بوم گردی را نباید با طبیعت گردی اشتباه بگیریم. هدف از این سبک سفر صرفا گشت و گذار در طبیعت نیست.
اصول تشکیل دهنده بوم گردی چیست؟
انجمن بین المللی بوم گردی بر اصولی تاکید می ورزد که پایه های بوم گردی را تشکیل می دهند:

به حداقل رساندن اثرات فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روان شناختی گردشگری
ساختن فرهنگ احترام به محیط زیست و محافظت از آن
فراهم ساختن تجربه های مثبت برای میزبانان و مهمانان
تولید کردن ارزش برای جامعه محلی و صنعت گردشگری
افزودن میزان حساسیت جامعه نسبت به مسائل اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی

دلایل رشد بوم گردی چیست؟

اقامتگاه بوم گردی مازیار آل داود در گرمه، خور و بیابانک
در اینجا به ذکر مزایای این سبک از گردشگری می پردازیم و تلاش می کنیم تا توضیح دهیم دلایل رشد بوم گردی چیست:

امروزه به دلیل وجود هواپیما و زیرساخت های پیشرفته، دسترسی به مقاصد بوم گردی آسان تر از گذشته است،
بسیاری از گردشگران دیگر از فعالیت ها و مقاصد گردشگری سنتی خسته شده اند و بیشتر به دنبال سفر توام با چالش و یادگیری های متفاوت هستند،
آگاهی مردم نسبت به لزوم محافظت از محیط زیست و اشتیاق حمایت از جوامع محلی بیشتر شده است،
مسافران حرفه ای دوست دارد که متفاوت باشند و در عمل به محیط زیست اهمیت بدهند،
بوم گردی می تواند به محافظت از نقاط حساس طبیعت کمک نماید و موجب افزایش سطح آگاهی از موضوعات ظریف اجتماعی و زیست محیطی محلی گردد، و
بوم گردی می تواند موقعیت هایی برای کسب درآمد افراد بومی به وجود آورد.

آشنایی بوم گردان با پخت نان و کلوچه محلی در سردشت
ابعاد زیست محیطی بوم گردی
اگر صرفا به این نکته توجه کنیم که این سبک سفر برای محیط زیست و جامعه محلی میزبان پیامدهای خوبی در بر دارد و آن را در ابعاد بزرگی شیوه مسافرت های خود قرار دهیم، ممکن است آسیب های زیادی به وجود آوریم. و اما می پرسید زیان بوم گردی چیست؟ در اینجا به ذکر برخی از این آسیب ها می پردازیم:

بوم گردی یا گردشگری انبوه؟ سود یا زیان؟

بوم گردان که غالبا به مناطق طبیعی شکننده سفر می کنند، به راحتی می توانند موجب فرسوده یا نابود شدن محیط زیست گردند،
شرایط زندگی گونه های مختلف جانوران وحشی به هم می خورد، گونه های گیاهی (نمونه برداری یا راه رفتن بر روی آنها) تخریب می گردند، و زباله سازی در ابعاد بزرگ اتفاق می افتد،
برخی از بازدیدها در زمان های حساس صورت می گیرند (زمان های زاد و ولد یا تخمگذاری)،
اثرات نامرئی منفی پدید می آیند (مانند آلودگی ناشی از مصرف سوخت یا سفر جاده ای)،
مخاطره تبدیل بوم گردی به گردشگری انبوه وجود دارد که در ابعاد گسترده ای اثرات منفی خواهد داشت (نه صرفا بر روی محیط زیست)، و
اثرات اجتناب ناپذیر پاکسازی زمین برای ساختن زیرساخت ها (اقامتگاه های بوم گردی یا جاده)، آسیب های جدی به محیط زیست وارد می کنند.

گردشگری آگاهانه و با درایت

اکنون که اندکی بهتر درک کردیم بوم گردی چیست، باید با دقت بیشتری به برنامه ریزی برای این سبک سفر بپردازیم. در ابعاد بزرگ تر، سیاستگذاری در این زمینه باید توام با گردشگری آگاهانه باشد. سیاستگذاران باید گردشگری پایدار را مد نظر قرار دهند و صرفا به منافع کوتاه مدت برخی گروه ها (پیمانکاران راهسازی، خانه سازی، ….) و ایجاد اشتغال بی رویه و … فکر نکنند.
از سویی دیگر، فرض کنیم که گردشگران به خوبی درک نمایند که بوم گردی چیست و چه فوایدی برای جامعه محلی و محیط زیست دارد. این نباید دلیلی برای سفرهای بسیار زیاد به مکان های حساس در محیط زیست مان گردد. بوم گردی نباید تبدیل به تنها سبک سفر ما شود و نقاط بکر و حساس محیط زیست کشورمان را نشانه برویم. روش های دیگری هم برای سفر وجود دارند. مهم آن است که منشور گردشگری مسئولانه و اصول گردشگری پایدار را مد نظر قرار دهیم.