در سال‌های اخیر، بنا به تقاضای داخلی و بین المللی گردشگری روستایی در ایران قدری رشد داشته است. تنوع اشکال مختلف روستاهای ایرانی شرایط گوناگون را فراهم آورده است که چشم انداز محصولات فرهنگ صنایع دستی و… را ارائه می‌کنند. این به معنای پتانسیل عظیم برای گردشگری روستایی در ایران است که در آن انواع […]
در سال‌های اخیر، بنا به تقاضای داخلی و بین المللی گردشگری روستایی در ایران قدری رشد داشته است. تنوع اشکال مختلف روستاهای ایرانی شرایط گوناگون را فراهم آورده است که چشم انداز محصولات فرهنگ صنایع دستی و… را ارائه می‌کنند. این به معنای پتانسیل عظیم برای گردشگری روستایی در ایران است که در آن انواع روستاهای زیر مشاهده می شوند:
روستاهای کویری
روستاهای کوهستانی
روستا های جنگلی
روستاهای ساحلی
به هر حال، پیش از آنکه ادامه دهیم، اجازه بدهید ابتدا مفهوم گردشگری روستایی را قدری بشکافیم:
معانی گردشگری روستایی
می‌توان تعاریف گوناگونی از گردشگری روستایی ارائه داد، لیکن به طور اختصار می توان چنین گفت:
“نوعی گردشگری است که در مناطق روستایی اتفاق می‌افتد و تمرکز آن بر روی سبک زندگی روستایی، مشاهده و مشارکت فعال در آن است.”
از سوی دیگر، به دلیل آنکه گردشگری روستایی بیش از اینهاست، می توان تعریف گسترده‌تری ارائه داد و چنین گفت:
“به هرگونه فعالیت گردشگری اطلاق می شود که تجربه ای مستقیم از هنر، فرهنگ، و سبک زندگی در منطقه‌ای روستایی ارائه دهد.”
از آنجا که ایران انواع مختلف اقلیم ها و گروههای قومی را دارد، بازدیدکنندگان از مناطق روستایی در ایران شاهد طیف گسترده ای از سبک زندگی ها، صنایع دستی و فرهنگ خواهند بود. این امر موقعیت عظیمی برای بازدیدکنندگان داخلی فراهم می‌آورد تا درباره کشور خودشان بیشتر بیاموزند. علاوه بر آن، چنین شرایطی موقعیتی منحصر به فرد برای بازدیدکنندگان بین المللی فراهم می‌آورد تا انواع متفاوتی از زندگی روستایی را مشاهده کنند و در خصوص آنها بیاموزند.
مزایای گردشگری روستایی در ایران
این نوع از گردشگری می تواند به شیوه های مختلف برای روستاها و ساکنان آنها مزایای زیادی در بر داشته باشد. در اینجا به ذکر برخی از مهم ترین آنها می پردازیم:
۱) به مناطق روستایی و جوامع محلی آنها کمک اقتصادی می‌کند.
گردشگری روستایی در ایران می تواند به حمایت سریع از صنایع‌دستی محلی بپردازد. این نوع از گردشگری می تواند به کشاورزان کمک کند تا محصولات لبنی و کشاورزی خود را مستقیما به دست مصرف کنندگان برسانند. بنابراین، شغل های بیشتری ایجاد خواهد کرد.
با درآمد بیشتر، رفاه، بهداشت و سعادت بیشتری نصیب این مردمان خواهد شد. روستاییان نیز می‌توانند مانند شهرنشینان از مزایای فناوری های موجود در شهرها بهره مند شوند.
۲) زیرساخت های مناطق روستایی را تقویت می کند.
دولت‌ها مجبورند برای راحت تر شدن و امن تر شدن حمل و نقل، راه های بهتر و بیشتری بسازند. آنها باید تسهیلات مخابراتی بهتر، سیستم های فاضلاب کارآمدتر، و آبرسانی موثرتری برای روستاییان فراهم آورند. ممکن است به نظر برسد که این به معنای تدارک امکانات بهتر برای بازدیدکنندگان است، لیکن این جامعه محلی است که دست آخر از این اقدامات منتفع خواهد شد.
در طی چند دهه گذشته، راه های روستایی بسیاری در ایران ساخته شده اند. بنابراین، ما پیشتر در این مناطق شاهد خدمات‌رسانی بوده ایم. کافی است چند گام دیگر برداشته شود تا جوامع روستایی بتوانند پذیرای مهمانان باشند.
۳) از لحاظ اجتماعی به جوامع محلی کمک می کند.
هنگامی که گردشگری روستایی به خوبی مدیریت شود، می‌تواند به میزبانان و مهمانان کمک کند در حین مواجهه یا تعامل با یکدیگر تجربه بهتری داشته باشند. در دنیای گردشگری آنچه که دیده می شود قوی تر از چیزی است که در اخبار منتشر می گردد. جوامع محلی که در آرامش زندگی می کنند و مشتاق خوشامدگویی به گردشگران داخلی و بین المللی هستند می توانند واقعیت های مربوط به اقوام مختلف ایرانی را به طور دقیق و واقعی منعکس نمایند. هر دو طرف از یکدیگر خواهند آموخت و به تبادل تجربه با یکدیگر خواهند پرداخت.
جوامع روستایی می توانند بیشتر در خصوص مزایا و چالش های سبک زندگی شهری بیاموزند. بازدید کنندگان شهری نیز می توانند بیشتر در خصوص زندگی ساده اما بی تکلف و کم دردسر روستایی بیاموزند. گردشگری روستایی در ایران می تواند زمینه چنین تعامل هایی را فراهم آورد.
۴) روستاییان را از ارزش میراث شان آگاه می سازد.
تصور غالب در بین روستاییان ایران آن است که شهرها پر از ارزش هستند و چیزی در روستاها پیدا نمی شود. گردشگری روستایی می تواند در ایران تبدیل به جنبشی شود که چشمها را بگشاید. اهالی مناطق روستایی در خصوص ارزشها، سنت ها، آداب و رسوم، اعتقادات و… که نظام ارزش های شان را می سازند آگاه تر خواهند شد. علاوه بر آن، قلعه ها، کاروانسراها، معبدها، امامزاده ها، مساجد، آب انبارها، بادگیرها، یخچال ها، کبوترخان ها… همگی به عنوان مقاصد گردشگری شناسایی خواهند شد.
با تدارک دیدن بودجه ای برای بازسازی این ساختمان ها و نمایش آداب و رسوم، دولت نیز می تواند به افراد بومی کمک کند تا بیشتر در خصوص ارزش های جوامع خود بیاموزند.
۵) به توسعه پایدار و گردشگری مسئولانه در مناطق روستایی کمک می کند.
هنگامی که شغل‌های بیشتری در مناطق روستایی ایجاد شود و افراد بومی سبک زندگی بهتری داشته باشند، دلبستگی آنها به ارزشها، میراث و جوامع شان افزایش خواهد یافت. آنها بیشتر تمایل پیدا می کنند که از این میراث محافظت کنند و به آن ها ببالند. با آموزش بیشتر، اشتیاق آنان برای حفظ فرهنگ، هنر، صنایع دستی و کشاورزی موروثی شان افزایش خواهد یافت. آنگاه توجه بیشتری نسبت به دارایی های شان مانند محیط زیست میراث فرهنگی ملموس و ناملموس و… خواهند داشت.
۶) به ترویج محافظت از جاذبه ها خواهد انجامید.
گردشگری روستایی در ایران می تواند باعث تقویت تلاش های محلی جهت محافظت دقیق‌تر و مشتاقانه تر از ارزش های محلی بشود. روستاییان نیز به جای ترک روستاها و رفتن به شهرها جهت یافتن شغل، ارزش،… بیشتر علاقمند به ماندن در روستاهای خود و محافظت از داشته هایشان خواهند شد. در نتیجه، ساکنان روستا ها از جاذبه های طبیعی و فرهنگی شان محافظت خواهند کرد.
محیط زیست و حیات وحش بهتر محافظت خواهد شد. ارزش پوشش گیاهی و گونه های گیاهی بیشتر مشخص خواهد شد و مورد حفاظت قرار خواهند گرفت. در ضمن، توسعه بی‌مورد صنعتی نیز متوقف خواهد گردید.
۷) مانع از توسعه سریع شهری خواهد شد.
هنگامی که گردشگری روستایی منبع درآمد دیگری برای روستانشینان فراهم آورد، جوانان مجبور نخواهند بود که ترک دیار کنند و به دنبال موقعیت های شغلی بهتر رهسپار شهرها شوند. در نتیجه ، شهرها با آن سرعتی که در گذشته رشد می‌کردند، توسعه نخواهند یافت. روستاییان جوان ترجیح خواهند داد در محل زندگیشان باقی بمانند و به جای جستجوی شغل های کم درآمد دور از خانواده، به گردشگران خدمت رسانی کنند و کسب درآمد نمایند.
هنگامی که جمعیت شهرها مانند گذشته رشد نکند نیازی به توسعه مناطق مسکونی و زیرساخت ها برای خدمات رسانی به افراد بیشتر نخواهد بود. بنابراین، زندگی شهری برای شهرنشینان مطلوب‌تر خواهد ماند، چنانکه زندگی روستایی برای روستانشینان دلنشین تر خواهد بود.
انواع مختلف روستا ها در ایران
به دلیل وجود اقلیم های متفاوت در ایران، روستاها به شیوه‌های مختلف شکل گرفتند تا پاسخگوی نیازهای زیست محیطی باشند. طبیعت و اقلیم نقش های عمده‌ای در شکل‌گیری روستاها داشته‌اند. بنابراین، هنگامی که بازدیدکنندگان به دیدار روستاهای ایران می روند، به زودی در خواهند یافت چیزی تحت عنوان یک شکل مشخص برای روستاهای ایرانی وجود ندارد.
در روستاهای کویری، معمولاً خانه‌ها از کاهگل ساخته می شوند و بر روی زمین های مسطح شکل می گیرند. دیوارهای آنها قطور ساخته می شوند و برای خنک کردن داخل خانه در طی ماه های گرم سال، از بادگیر استفاده می شود. ساکنان این روستاها ناچارند آب مورد نیازشان را از کوهستانهای اطراف و از طریق سیستم قنات به سکونتگاه های خود منتقل کنند. کشاورزی محدود است، اما تولید محصولات صنایع دستی به عنوان منبع درآمد محبوب تری در بین مردم آن رواج دارد.
گردشگری روستایی در چنین نقاطی از ایران می تواند بازدید کنندگان را با شرایط دشوار زندگی مردمان روستانشین آشنا سازد.
در روستاهای کوهستانی، معماری پلکانی شیوه غالب خانه‌سازی در روستاهاست. خانه ها در شیب تپه ها و کوه ها ساخته می شوند تا کمتر در زمستان در معرض سرمای شدید قرار بگیرند. کف هر خانه پشت بام خانه پایین تر می باشد. این امر موجب گرم تر نگه داشتن خانه ها در فصل زمستان می شود. کشاورزان با دامداری، تولید محصولات لبنی، و تولید پشم برای قالی بافی و… زندگی می گذرانند. ساخت صنایع دستی نیز در بین روستاییان کوهستان ها بسیار رواج دارد.
روستا گردان می توانند از چالشهای زندگی در مناطق دوردست و تحت شرایط اقلیمی دشوار درس‌های بسیاری بیاموزند. آنها می توانند شاهد رابطه نزدیک بین انسان و طبیعت نیز باشند.
در روستاهای جنگلی، خانه های مردم یا در مناطق کوهستانی پوشیده از درختان هستند یا در دشت های نسبتاً مسطح قرار گرفته اند. بسته به نوع جنگل ها، اهالی این روستا ها ممکن است از چوب سنگ و ملات برای ساختن خانه هایشان استفاده کنند. ساکنان چنین روستاهایی برای گذران زندگی، محصولات لبنی، عسل، و میوه های خشک تولید می کنند.
راه های منتهی به روستاهای جنگلی در مناطق نزدیک به دریای کاسپین به دلیل بارندگی بسیار به نگهداری مداوم نیاز دارند. توسعه گردشگری روستایی در روستاهای این منطقه می‌تواند باعث توسعه زیرساخت‌های این مناطق شود.
در روستاهای ساحلی، خانه ها طوری ساخته شده اند که در مقابل رطوبت محافظت کردند. ایرانیان گردشگری روستایی در روستاهای ساحلی را بسیار دوست دارند. خانه های این روستائیان دارای بالکن های مسقف (تالار) و بام های شیب دار هستند. عموماً آنها در یک یا دو طبقه ساخته می شوند و چشم انداز قالب روستاهای ساحلی شکل افقی دارد و به صورت مسطح توسعه یافته اند. مردم غالباً مشغول ماهیگیری کشاورزی هستند. آنها محصولات کشاورزی مانند سبزیجات و میوه جات تولید می کنند. برخی صنایع دستی نیز ساخته می‌شوند، اما نه در ابعاد بزرگ.
گردشگری روستایی در روستاهای ایران که نزد دریا هستند می تواند نشان دهد که زندگی مردمان ساکن این مناطق چقدر وابسته به دریا می باشد. آنها معمولاً انسان‌های شادی هستند که چالش های کمتری در مقایسه با کویر نشینان و کوه نشینان دارند. این مردمان با آغوش باز به استقبال گردشگری روستایی می روند.
بسته های تور های روستا گردی در ایران
همچنانکه روستا گردی در بین ایرانیان بیشتر محبوبیت پیدا می کند، تورگردانان ایرانی بیشتر و بیشتر بسته های روستاگردی را به ایرانیان پیشنهاد می دهند. بازدید از مناطق روستایی و اقامت در آنجا به مدت چند شب و یادگیری زندگی روستانشینان در بین مردم ما بسیار محبوبیت دارد.
از سوی دیگر، تورگردانان انواع مختلف بسته های تورهای ایرانگردی را ارائه می کنند. ماهیت بسیاری از تورهای ورودی آنها فرهنگی است، و باید برای گردشگران بین المللی بسته های تورهای متنوع تری به وجود آید که از جمله می‌توان به بسته‌های تورهای روستاگردی اشاره کرد.
وزارت گردشگری میراث فرهنگی و صنایع دستی ایران نیز تصمیم گرفته است که گردشگری روستایی را در قالب برنامه گردشگری پایدار خود توسعه دهد. در سال حاضر (۲۰۲۰)، این وزارتخانه حدود ۵۰۰ برنامه جهت توسعه گردشگری روستایی در ایران معرفی نموده است. برای رسیدن به توسعه این شیوه گردشگری، وزارتخانه مزبور بودجه ای نیز به توسعه این گونه طرح‌ها اختصاص داده است.
در ضمن، سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد، سال ۲۰۲۰ را به سال گردشگری و توسعه روستایی اختصاص داده است. هدف این سازمان تولید شغل بیشتر و موقعیت هایی برای مردمان ساکن روستاها می باشد.
