مسیر جاده ابریشم باستانی از خشکی و از دریا جاده ابریشم باستانی، شبکه ای از جاده های خوش مسیر و با دقت سازماندهی شده است که برای اتصال شرق، غرب و جنوب آسیا، مسیری ایجاد کرده است. در خلاصه تاریخ ایران، آن را از زمان های قدیم به عنوان “جاده ابریشم” می شناسیم زیرا این […]
مسیر جاده ابریشم باستانی از خشکی و از دریا
جاده ابریشم باستانی، شبکه ای از جاده های خوش مسیر و با دقت سازماندهی شده است که برای اتصال شرق، غرب و جنوب آسیا، مسیری ایجاد کرده است. در خلاصه تاریخ ایران، آن را از زمان های قدیم به عنوان “جاده ابریشم” می شناسیم زیرا این مسیر، از شرق دور آغاز شده بود یعنی جایی که چین ابریشم های خود را می فروخت.
وقتی غربی ها دریافتند که انسان هایی بوده اند که فرهنگ، تمدن، کالاهای جدید و محصولات را از طریق این مسیر، از مناطق شرقی تا غربی منتقل می کرده اند، نام آن را جاده ابریشم گذاشتند. امروزه، بر ما روشن شده است که قدمت تاریخی جاده ابریشم باستانی به ۱۳۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد.
آغاز و پایان جاده ابریشم باستانی کجا بود؟
طبق نقشه های باستانی، این جاده باستانی از شهر هوانگ چین آغاز شده و تا ترکستان ادامه داشته است. سپس، این مسیر از آسیای مرکزی می گذشت و به سمرقند و بخارا می رسید. زمانی که به ایران وارد می شد از بخش شمالی ایران شامل مرو، سرخس، نیشابور، گرگان، بم، صفی آباد، ری، قزوین، زنجان و شمال همدان می گذشت و پس از عبور از ایروان، به بندرگاه سوریه ختم می شد.
محصول اصلی ای که مردم، در این جاده، مبادله و تجارت می کردند، ابریشم بود. هر چند خود ایرانیان، تولید کننده ابریشم بودند، اما در بین بسیاری دیگر از انواع محصولات، مقدار زیادی ابریشم هم از چین وارد می کردند. واردات ابریشم به مبادله محصولات ایرانی یا در واقع، به صادرات ایران منجر می شد. در زمان های باستان، تجارت کشورهای مختلف از طریق جاده ابریشم باستانی رونق گرفت.
دیرینگی جاده ابریشم باستانی
اوج شکوفایی جاده ابریشم، در دوره ساسانیان بود. در حقیقت، امپراتوری ساسانی، ثروت اصلی خود را از طریق مبادله محصولات با ابریشم، در این مسیر به دست آورده بود. تجار، انواع محصولات، از جمله انواع مختلف فرش، سنگ ها و جواهرات گران قیمت، پارچه، ادویه جات و انواع محصولات پر مصرف را از طریق این راه باستانی، وارد و صادر می کردند. برای امپراتوری ساسانی، دریافت مالیات و عوارض گمرکی از کاروان ها بسیار مهم بود زیرا این بزرگترین منبع درآمد آنها بود. پس از آن، کریدور تجاری راه ابریشم تا اواسط سده ۱۴ میلادی همچنان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
بر اساس کتاب های باستانی و داستان ها و گزارشات بیان شده در مورد جاده ابریشم باستانی، امپراتوری بیزانس و رومی ها، به شدت تلاش کردند تا تجارت خود را تقویت کنند و امپراتوری شان را گسترش دهند. برای مبادله محصولات از طریق جاده ابریشم، جنگ ها و مبارزاتی زیادی بین ایران و روم به وقوع پیوست. امپراتوری بیزانس همیشه در تلاش بود که وابستگی خود به ایرانیان را از بین ببرد تا بتواند مقادیر قابل توجهی طلا و سنگ های گران بها را از طریق جاده ابریشم مبادله کند.
برخی امپراتوری ها تصمیم گرفتند که تجارتشان باچین از طریق جاده ابریشم باستانی را افزایش دهند. بنابراین سعی کردند ابریشم را با استفاده از کشتی های تجاری اتیوپی از طریق اقیانوس هند، به طور مستقیم از چین وارد کنند. در نتیجه، تمام تلاش های غربی ها به ویژه امپراتوری بیزانس، برای تحت سلطه گرفتن کامل جاده ابریشم باستانی، ناکام ماند.
نقش ایران در رونق کسب و کار از طریق این مسیر
در زمان های باستان، دولت های بسیاری در به دست آوردن برتری برای تعیین قیمت کالاها، با هم رقابت می کردند. بنابراین، برای دولت ها بسیار حیاتی بود تا برای دستیابی به چنین اهدافی، سیاست هایی برای غلبه بر مسیرهای زمینی و دریایی تعیین کنند.
جاده ابریشم هم از این قاعده مستثنی نبود. از زمان های باستان، چین، مرکز تولید ابریشم بوده است. این محصول، یکی از سودآورترین اقلام وارداتی از شرق بود. در حقیقت، با تولید ابریشم، اقتصاد شرق شکوفا شد. در زمان های باستان، مردم شرق، ابریشم را از راه های مختل به مناطق مختلف می فرستادند. پیروزی های نظامی داریوش و خشایار، امپراتورهای هخامنشی، راه را برای ظهور جاده ابریشم باستانی و شکوفایی و رونق تجارت ابریشم هموار کرد.
زمانی که رابطه تجاری بین ایران و هند به وجود آمد، آسیای مرکزی و شرقی چندین کالای گران قیمت را از طریق این مسیر باستانی، مبادله کردند. سپس، به تدریج، جاده ابریشم تا دریای مدیترانه گسترش یافت. با این وجود، بیشترین شکوفایی اقتصادی در این مسیر دوران باستان، در دوره ساسانی به وقوع پیوست.
دلایل اصلی زوال و تخریب جاده ابریشم باستانی
علی رغم این حقیقت که در زمان های باستان تجارت از طریق مسیر ابریشم شکوفا شد و بازرگانان بسیاری اعتبار کسب کردند، این تجارت در حال ترقی ماندگار نبود. با گذر قرن ها، استفاده از این جاده باستانی و اقتصادی به تدریج کاهش یافت و امروزه، چیزی جز نام از آن باقی نمانده است.
عوامل زیادی در زوال جاده ابریشم باستانی نقش داشتند. زمانی که فناوری های جدید ظهور پیدا کرد، مردم دست به کار تولید تولید کالاهایی خاصی مانند اقلامی شدند که قبلا از طریق جاده ابریشم وارد می کردند. در نتیجه، چندین کسب و کار به مرور زمان از بین رفتند. پیشرفت فناوری در نوآوری های حمل و نقل به ساخت وسائل نقلیه مقرون به صرفه، منجر شد که به طور قابل توجهی نقش جاده ابریشم باستانی را کاهش داده بود.
اندک اندک، برخی تجار، محصولات جدید ارزشمندی همچون چایی معرفی کردند که به رقیب اصلی ابریشم تبدیل شد و از رونق اقتصادی آن کاست. از طرف دیگر، دلیل دیگری که باعث شد جاده ابریشم محبوبیت خود را از دست بدهد، سرعت پیشرفت در سیستم های حمل و نقل بود. به ویژه صنعت راه آهن موفق شد که بخش های عظیمی از اتحاد جماهیر شوروی سابق را به هم متصل کند.
دلیل دیگر برچیده شدن جاده ابریشم باستانی، فقدان امنیت، بالا و پایین های سیاست های کشورها، جنگ ها و راهزنان بود.
جاده ابریشم باستانی، الهام بخش گردشگری
صرف نظر از آنچه دربار زوال این مسیر باستانی به عنوان یک مسیر تجاری باستانی بیان شد، کشورهای بسیاری این مسیر را به عنوان مسیری جذاب برای گردشگران بین المللی در نظر می گیرند. به عنوان مثال، چین به منظور احیای این راه، برنامه های وسیعی در زمینه توسعه گردشگری دارد.
ایران هم که قدرت تجاری دیرینه ای در این مسیر داشته است، می تواند چنین اقداماتی انجام دهد. ایران پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران بین المللی دارد. شاهد این مدعا را می توان در شبکه باستانی راه های ایران و کاروانسراهایی با مناظر خیره کننده طبیعی جستجو کرد که یادآور زمان های باستانی هستند.
همچنین، آخرین موردی که دارای اهمیت بسیار نیز هست، مهمان نوازی مردمان ایران است که در سراسر جهان شناخته شده است. این ویژگی در مسیر جاده ابریشم باستانی می تواند برگ برنده ایران در جذب گردشگران بین المللی باشد.
