ویرانه های کاخ آپادانای داریوش بزرگ در شهر باستانی شوش شوش یا شهر باستانی سوسا یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های بشر در سراسر جهان است. این شهر بیش از ۶۰۰۰ سال قدمت دارد و در فهرست آثار ایران در یونسکو هم به ثبت رسیده است. بر اساس اسناد و مدارک باستان، شوش یکی از […]
ویرانه های کاخ آپادانای داریوش بزرگ در شهر باستانی شوش
شوش یا شهر باستانی سوسا یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های بشر در سراسر جهان است. این شهر بیش از ۶۰۰۰ سال قدمت دارد و در فهرست آثار ایران در یونسکو هم به ثبت رسیده است. بر اساس اسناد و مدارک باستان، شوش یکی از شهرهای اصلی ایرانیان بوده که شهرت آن به دلیل شکوه و عظمتش بوده است. در مجاورت این سکونتگاه، بقایای روستایی که قدمت آن به ۷۰۰۰ سال پیش باز می گردد، از دل خاک سر بر آورده است.
اولین بار این شهر در اوایل قرن ۱۲ میلادی، توسط بنجامین بن جناح خاخام یهودی، شناسایی شد. بعدها، در سال ۱۸۵۰ میلادی، ویلیام کنت لوفوس انگلیسی، برای اولین بار در این منطقه حفاری کرد. پروفسور فرانسوی، رومن گریشمن، بیش از باستان شناسان دیگر، در این منطقه به کاوش پرداخت و شوش را به ۱۵ لایه باستانی تقسیم کرد.
احتمالا تنها شهر باستانی ایران که از نظر تاریخی با شهر باستانی شوش قابل مقایسه باشد، شهر سوخته است. شهر سوخته ۶۰۰۰ سال قدمت دارد و مهد آئین زروانیسم است. در عصر برنز، بین شهر سوخته و شهر باستانی جیرفت، مبادلات تجاری انجام می شد. برخی منابع معتقدند که تمدن جیرفت (با نام قدیمی اَراتا)، مبدا مهاجرت عیلامی ها به شوش بوده است.
اولین تجمعات انسانی در منطقه شهر باستانی شوش
در اواسط هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح، بیش از ۱۰۰ روستا در دشت خوزستان (جنوب غربی ایران امروزه) وجود داشتند. یکی از نمونه های برجسته در بین این روستاها، چغامیش در میانه این دشت است. ابتدا، این روستاها، با یکجانشین شدن عشایر و شروع کشاورزی و سفالگری، شکل گرفتند. هرچند این شهر در حاشیه دشت بود ، اما خیلی زود به مرکز آیینی منطقه تبدیل گشت.
شکل گیری شهر باستانی شوش، از روستایی در منطقه‌ای با مساحت تقریبی ده هکتار، در نزدیکی شاوور آغاز شد. در ابتدا جمعیت آن بیش از ۲۰۰۰ نفر بود. معماری به کار رفته در این منطقه، با معماری سومری ها متفاوت بود. در حقیقت، ویژگی های معماری عیلامی را داشت.
ساکنان اولیه، سکوی بزرگی را به عنوان مرکز روستا در نظر گرفتند. در نزدیکی این سکو، قبرستانی با تقریبا ۲۰۰۰ قبر وجود دارد. در هر یک از تابوت های این قبرستان، ظروف منقوش ساخته شده از گل یا قیر طبیعی، تعدادی تبر و یک آینه مسی وجود دارد.
شوش، شهر عیلامیان
شهر باستانی شوش ، بیش از هر دوره دیگری، به دوره عیلامیان نسبت داده شده است. کلمه عیلام، در زبان اهاالی بین النهرین، به معنای مردم کوه است. گمان می رود که دلیل این نامگذاری این است که ساکنان آن، قبل از مهاجرت به این منطقه، در کوه ها زندگی می کرده‌اند. آن ها تقریبا به مدت ۲۰۰۰ سال، از این شهر به عنوان پایتخت خود استفاده کردند.
از ۳۵۰۰ تا ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، تاثیر فرهنگ سومریان بر شهر باستانی شوش، از طریق سفال های چرخساز و تغییرات رخ داده در معماری در این منطقه، قابل مشاهده است. طی این دوره، جمعیت، رشد کرده و مبادلات تجاری رونق یافته بود. این امر آغازگر حسابداری و نوشتن بود. ویژگی دیگر این دوره، استفاده از مهر های صاف و استوانه ای، به منظور مشخص کردن هویت صاحبان آن ها بود.
در اواسط هزاره سوم پیش از میلاد، فرهنگ بین النهرین بر فرهنگ عیلامی غلبه کرد و شوش به یک شهر سومری تبدیل شد. در نتیجه، شاهزادگان انشان و نجیب زادگان دیگر با هم متحد شدند و سلسله جدیدی را به وجود آوردند.
هنر و معماری در نیمه دوم هزاره دوم
در این دوره، هنرها، بسیار شکوفا شدند. مهارت های فلزکاران، به خلق مجسمه های طلا و نقره اعجاب آوری انجامید. تزئینات انجام شده روی آجرهای این دوره، نشان دهنده جنبه های خاصی از هنر عیلام میانه است که از هنر بابل الهام گرفته بود. قبرهای این دوره با سقف های طاق دار ساخته شده‌اند.
معبد زیگورات چغازنیبل، نمونه برجسته ای از اوج هنر و معماری عیلامیان در این دوره است. اونتاش ناپیریشا پادشاه عیلامی، این معبد را در طول قرن سیزده پیش از میلاد، به منظور پرستش خدایان ساخته است. معبد پنج طبقه زیگورات در اصل به این دو خدای عیلامی متعلق بوده است: “ناپیریشا” و “این‌شوشیناک”. آن ها عقیده داشتند که ایزد نگهبان پایتختشان، از آن نقطه به آسمان صعود می کرد.
نمای هوایی معبد چغازنبیل
این سازه، در مرکز شهری به نام “اونتاش ناپیریشا” واقع شده است، که نام آن برگرفته از پادشاه فقید و بنیانگذار شهر است. یکی از عجایب این شاهکار معماری، سیستم های تصفیه و انتقال آب است. آنها آب را از رودخانه کرخه که در ۴۵ کیلومتری این بنا واقع شده بود، به این مکان منتقل می کردند.
سقوط شهر باستانی شوش
دوره سوم حکومت عیلام (عیلام میانه)، بدون شک باشکوه ترین دوران شوش باستانی است. شوتورک ناهونته (اولین پادشاه)، مرزهای قلمرو خود را تا حد زیادی گسترش داد. او چندین بنای تاریخی ساخت. طی این دوره، سنت های قدیمی احیا شدند و مردم به گرمی از آن ها استقبال کردند. پنج پادشاه به مدت ۷۰ سال به این روند ادامه دادند.
همراه با افول قدرت سلسله شوتورکی، صلح و آرامش از بین رفت و مردم مجبور شدند به سبک زندگی کوچگرانه خود بازگردند. بنابراین، تاریخ شوش تا قرن هشتم قبل از میلاد، تاحدی نامعلوم است.
در سال ۶۴۵ پیش از میلاد مسیح، آشور بانیپال که از نتیجه جنگ های پیشین رضایت نداشت و به دنبال بهانه ای برای جنگ بود، از عیلامی ها خواست که بت خدایشان نانا را به آشور بفرستند. از آنجا که پادشاه وقت عیلام می دانست پاسخ مثبت، به منزله پایان زندگی‌اش خواهد بود، تصمیم گرفت در مقابل درخواست وی مقاومت کند. در نتیجه، آشوریان به شهر باستانی شوش حمله کردند و آن را با شدت هر چه تمام تر نابود کردند.
در قرن هشتم قبل از میلاد، مادها در فلات ایران به قدرت رسیدند و به احیای فرهنگ ایرانی کمک کردند و آن را با فرهنگ عیلامیان و دیگر جوامع محلی پیشین، درآمیختند.
در پایان قرن هشتم پیش از میلاد، مادها به تجدید حیات قلمرو پادشاهی شوش و انشان کمک کردند و از آن حمایت کردند تا دوره جدیدی به نام عیلام نو به وجود آید. آن ها چندین بار، بر علیه پادشاهان بین النهرین جنگیدند و در مقابل آن ها پیروز شدند.
شوش پس از دوران هخامنشیان
از آنجا که پادشاهان هخامنشی از انشان می آمدند، رابطه خوبی با عیلامی ها داشتند. بنابراین، به بازسازی شهر باستانی شوش کمک کردند. در زمان داریوش بزرگ، شوش به دلیل آب و هوای معتدل و نزدیکی به بین النهرین، به عنوان پایتخت زمستانی و مرکز اداری و تجاری هخامنشیان، اعلام شد. کاخ آپادانا، آکروپل و شهر سلطنتی، برخی از آثار تاریخی به جا مانده از این دوره هستند.
تاثیر فرهنگ هلنیستی بر این شهر
در زمان سلوکیان و اشکانیان، شهر باستانی شوش، اهمیت خود را از دست داد. اما به عنوان یک مرکز تجاری، به حیات مستقل خود ادامه داد. در اواخر قرن چهارم پیش از میلاد مسیح، شوش به یک شهر کاملا یونانی تبدیل شد و نام آن تغییر یافت. در این دوره، بخشی از شهر هخامنشی بازسازی شد و بخشی از کاخ های هخامنشیان، بار دیگر مسکونی شدند.
هنر هلنیستی، تاثیر بسیاری بر این دوره بر جای گذاشت. برخی از این تاثیرات در سازمان های اجتماعی، مراکز ورزشی و حتی عبادت خدایان یونان در این شهر، به چشم می خوردند. در زمان اشکانیان، تولیدات محلی باز هم از سر گرفته شدند و خانه های بزرگ باز هم شکل ایرانی به خود گرفتند. در اواخر دوره اشکانیان، کارگاه های سفالگری بزرگی در شهر ساخته شدند.
شوش به عنوان تولید کننده ابریشم
شاپور دوم در قرن چهارم پس از میلاد، در زمان سلسله ساسانیان، به منظور سرکوب شورش ها، بخش های زیادی از شهر شوش را تخریب کرد. در آن زمان، مسیحیان زیادی در شوش زندگی می کردند. از آنجایی که مسیحیت به عنوان دین دشمن (رومی ها) شناخته می شد، حدود سال ۳۵۰ پیش از میلاد، شاپور دوم در شمال غربی شوش، شهر دیگری به نام ایوان کرخه ساخت.
او به منظور جایگزین کردن این شهر با شهر شورشی شوش، چندین کارگاه نساجی در آن ساخت. با این حال، شهر باستانی شوش به دلیل اینکه در مسیر ابریشم واقع شده بود، در قرن ۶ و ۷ میلادی احیا شد و به زودی به عنوان یکی از تولید و صادر کنندگان اصلی ابریشم شناخته شد.
شوش در دوران پس از اسلام
مطابق با کتاب های، فتح الفتوح و تاریخ طبری، هفده سال پس از هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه، مهاجمان عرب، بیش از ۳۰۰۰۰ نفر را در شهر باستانی شوش قتل عام کردند. در قرون وسطی، این شهر پایتخت خوزستان بود. قلعه‌ای، در برابر هر گونه تهدید خارجی، از شوش محافظت می کرد. این شهر، بازارهای بزرگ و مسجدی با دو ستون استوانه ای داشت.
تا زمان حمله مغول ها و ظهور اهواز به عنوان پایتخت جدید استان خوزستان، این شهر، جمعیت زیادی داشت. شوش همچنان بخاطر دارا بودن پارچه های ابریشم خام، نیشکر، انار و مرکبات، شهرت داشت. پس از این حمله، به دلیل وجود آرامگاه دانیال نبی، به یک شهر زیارتی برای یهودیان و مسلمانان تبدیل شد.
در زمان سلسله قاجار، اولین گروه های باستان شناسی انگلیسی و فرانسوی که در جستجوی گنج در این مناطق تاریخی بودند، مسئولیت حفاری این سایت های باستانی را بر عهده گرفتند. زمانی که تعاریف دیگری از باستان شناسی ارائه شد، تحولات جدید بسیاری در شناسایی تاریخ این منطقه، رخ داد.
قلعه فرانسوی از سال ۱۸۹۷ تا ۱۹۱۲ میلادی، در نزدیکی آرامگاه دانیال، بر روی ویرانه های آکروپل ساخته شد. این قلعه به منظور حفاظت از باستان شناسان فرانسوی در برابر قبایل محلی، به سبک قرون وسطی شناخته شد. در ساخت این قلعه، از آجرهای به جا مانده از کاخ آپادانا و زیگورات چغازنبیل استفاده کرده اند.
قلعه فرانسوی ها در کنار شهر باستانی شوش
شوش امروزی
اگرچه شوش در تاریخ، فراز و نشیب های بسیاری به خود دیده است، اما مردم این منطقه از استان خوزستان، در نزدیکی بقایای این سکونتگاه باستانی بشر، به زندگی خود ادامه می دهند. امروزه شوش به دلیل وجود راه آهن، سد دز، سیستم آبیاری مدرن، شرکت های بزرگ کشاورزی و صنعتی و غیره، جمعیت زیادی را به خود جذب می کند. البته بیشتر ساکنان در صنعت خدماتی و تجارت مشغول هستند.
شهر جدید شوش، به دلیل وجود شهر باستانی شوش، معبد چغازنبیل، آرامگاه دانیال و همچنین واقع شدن آن در مسیر اهواز (مرکز کنونی استان خوزستان)، هزاران بازدید کننده را از داخل و خارج از ایران به خود جذب می کند. این علاقه فزاینده باعث شده است که سرمایه گذاران گردشگری، اقدامات عملی‌ای انجام دهند. بنابراین باید به زودی شاهد رشد امکانات اقامتی شوش باشیم.
شهر شوش کجاست و در کدام استان قرار دارد؟
شهر شوش در جاده اندیمشک-اهواز و در استان خوزستان قرار دارد. فاصله شوش تا اندیمشک حدود ۴۰ کیلومتر و تا اهواز حدود ۱۱۰ کیلومتر است. برای بازدید از شهر باستانی شوش کافی است از موقعیت مکانی زیر استفاده کنید:
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
قدمت شهر شوش چند سال است؟
مورخان شهر شوش را یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های بشر می‌دانند. قدمت این منطقه به ۴۲۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد.
چه محصولاتی در شوش تجارت می‌شدند؟
اسناد به دست آمده نشان می‌دهند که شوش در اوج آبادانی خود محلی برای تجارت بوده است. مهم‌ترین محصولات این منطقه منسوجات ابریشمی خام، ترنج، انار و نیشکر بود.
چرا آثار بسیاری از شوش در موزه لوور فرانسه قرار دارند؟
برای اولین بار فرانسوی‌ها به اهمیت این منطقه پی‌بردند. آنها طی قراردادی با دولت وقت ایران، کار حفاری در این منطقه را آغاز کردند. در طی این حفاری‌ها، آثار بسیاری به صورت غیرقانونی به فرانسه منتقل شدند که اکنون در موزه لوور فرانسه به نمایش گذاشته شده اند.
دلیل شهرت جهانی شوش چیست؟
یکی از مهم‌ترین آثاری که باعث شهرت جهانی شوش شده «معبد چُغازَنبیل» است. زیگورات چغازنبیل که یک نیایشگاه باستانی است در جهان شهرت خاصی دارد؛ به طوری که گردشگران بسیاری فقط برای دیدن آن به شوش سفر می‌کنند.
آیا «قلعه شوش» یک اثر باستانی است؟
قلعه شوش توسط ژاک دمورگان با هدف سکونت باستان شناسان فرانسوی در دوره قاجار ساخته شد. این قلعه که در نزدیکی آرامگاه دانیال نبی قرار دارد، با نیروی کار ایرانی و نظارت فرانسوی‌ها ساخته شد. متاسفانه در ساخت این قلعه از آجرهای باقی مانده از کاخ داریوش و آجرهای منقش به خط میخی استفاده شده است. این قلعه معماری قرون وسطایی دارد.
